Vreemd Volk

Wat hebben chassidische joden en vier ongetrouwde broers woonachtig in Frans-Vlaanderen met mekaar gemeen?

Geloof of geloof het niet, meer dan je denkt.

De bekroonde documentaire reeks van Jeroen Meeus geeft via de keuken een intrigerende kijk op hun leefgemeenschappen. Een snel oordeel ligt voor de hand, een stelletje vreemde vogels. Maar niets is wat het lijkt.

In beide leefgemeenschappen  draait alles rond de familie .La Fraternité, de broederlijkheid staat hoog in het vaandel. Ieder heeft zijn plaats, zijn taak, vader en moeder worden geeerd.

Humor is de rode draad in beide verhalen.

Gastvrijheid is vanzelfsprekend, dienstbaarheid een vaste waarde.Maar vooral een waterval van wijsheden blaast je van je sokkel.

'Ben je gelukkig', vraagt Jeroen. 'De vraag is overbodig, de zin van het leven is het leven zelf'. Een antwoord dat het vak filosofie in één zin samenvat. 

Alle dagen dezelfde soep, wat goed is moet je niet veranderen. Eenvoudiger kan het niet. Leven van dag tot dag, mindfullness avant la lettre.

Zo leer je dat gewoontes en regels tussen leefgemeenschappen kunnen verschillen, maar dat mensen dezelfde gevoelens en verlangens hebben.

Deze reeks is een pleidooi voor de mens als wereldburger. Een verfrissend geluid in deze tijd van wij-zij denken, van polarisatie.

Vreemd volk wordt dan:

Goed volk.

WC voor iedereen

Neen, dit is niet de ultieme verkiezingsslogan van Ome Rik.

Maar wees gerust ook wat betreft het toiletbezoek kan en moet het anders.

Onlangs was ik in een overheidsgebouw als rolstoelgebruiker op zoek naar  een toegankelijk toilet.

Ik werd de weg geleid naar een toilet met als opschrift WC voor iedereen. Groot bleek mijn verbazing dat het om een aangepast toilet ging, inclusief een ruimte voor babyverzorging.

Dit is de toekomst, geen apart toilet voor meer voor mannen en vrouwen of personen met een beperking.

Het bestaat. Ik ken enkele horecazaken die dit concept toepassen. Maar het zijn echt uitzonderlijke witte raven.

Twee vliegen in één klap. Gendergelijkheid en een inclusieve samenleving. Wat wil je nog meer?

Beste café of restauranthouder sloop die muren!  Moderniseer en ga voor kwaliteit!

Overheden sla de handen aan de ploeg en geef impulsen.

Een nieuwe partij oprichten, dat is er over.

Een dag van de toegankelijkheid, dat lijkt me wel iets.

Ik hang dan mijn spandoek buiten.

Ik zie het al voor mij:

WC voor iedereen !

Haiku’s van Ome Rik

Voor Julie

Jonge vrouw kind van

Voor eeuwig uit ieders zicht

Oneindig verdriet 

Vertel me over vrijheid

Een radioprogramma met als onderwerp 'detentie' doet me terug gaan in de tijd naar het begin van mijn loopbaan. In de jaren tachtig heeft Ome Rik immers enkele jaren als maatschappelijk assistent gewerkt in de gevangenis.

Vrijheidsberoving betekent letterlijk niet kunnen gaan en staan waar je wil. In een cel kun je welgeteld drie stappen zetten. Tenminste als je niet met drieen de cel moet delen. Want dan ligt er vaak nog een matras op de grond en dan kun je geen kant meer op. Geloof het, of geloof het niet, veertig jaar later worden er nog steeds matrassen bijgelegd. En dan spreken we nog niet over de stank als je binnen deze erg kleine ruimte naar toilet moet. Privacy onbestaande, een wensdroom. Vrijheidsberoving betekent ook dat je niets meer te zeggen hebt. De dagindeling is voor jou bepaald. Ook al heb je nu in sommige gevangenissen iets meer comfort, alles moet aangevraagd worden. Je bent afhankelijk, gunsten moeten toegestaan worden. Er is maar één vraag die telt, hoe geraak ik zo snel mogelijk buiten?

Je hoeft niet in de gevangenis te zitten om in je gaan en staan beperkt te zijn.

Norbert, een onlangs overleden lotgenoot, zei me nog niet zo lang geleden: 'Vroeger kon ik zelf kilometers gaan, nu moet ik me afvragen, hoe geraak ik daar, kan ik er met mijn rolstoel binnen geraken, kan ik er naar toilet?

Als je een hindernis hebt genomen, duikt er steeds weer een nieuwe op in het land van niet meer kunnen. In een land waar inclusie vaak dode letter is. Gelukkig is er ook, als opsteker, de uitspraak van Stephen Hawking:'Kijk niet naar je voeten maar naar de sterren'.

De realiteit van niet meer kunnen wordt je soms onverwachts voor de voeten geschoven.

'Je kunt niet stappen', zegt de kleuter onbevangen, toen ze mij zag zitten in mijn rolstoel.

'Dat klopt', zeg ik. 'Stappen is nochtans leuk', en weg is ze.

De waarheid komt uit een kindermond, zegt men.

Méér nog.

Misschien is deze kleuter wel en filosofe in spe. Haar woorden doen me denken aan het boek van mijn voormalige prof moraalfilosofie, met als titel:

Vertel me over  vrijheid.

Met Kafka op den tram

De vervoersmaatschappij de Lijn maakt volgens haar website werk van een toegankelijkheidsbeleid. Op meer mobiele lijnen is zelfs de reservatieplicht weggevallen  De nieuwe hermelijntrams zijn helemaal uitgerust, met voorbehouden plaatsen. Veel investeringen voor een broodnodige inhaalbeweging, veelbelovend.

Nu, Ome Rik, noodgedwongen overgeschakeld is van een scootmobiel naar een elektrische rolstoel zou er een nieuwe wereld voor hem opengaan. Scootmobielen mogen immers niet op tram of bus, elektrische rolstoelen wel. Elk nadeel heeft ook zijn voordeel, denk je dan. Hoe waardevol het vervoer via de rolwagentaxi ook is, er gaat niets boven onafhankelijkheid. Geen reservatie meer, geen beginuur of einduur dat vooraf vermeld moet worden, niet mee in de file staan, je zou voor minder vrolijk worden.

Hoe het systeem dient te werken heb ik ondervonden in Kopenhagen. De rolstoelgebruiker op het perron maakt de trambestuur via een teken zich kenbaar aan de bestuurder. Deze komt met het aangepast gereedschap naar de opstapplaats en klapt de drempelbrug open. De rolstoelgebruiker deelt aan de bestuurder zijn bestemming mee, en neemt zijn plaats in.  Dit alles neemt een minuutje in beslag. Aangekomen op de bestemming doet de bestuurder automatisch het nodige.

Tijd om poging te wagen. De eerste maal, toch maar wat op veilig gespeeld, mijn broer gevraagd als buddy.

Op een mooie lente dag...

Daar is hij dan, een nieuwe hermelijntram op lijn 15.

De bestuurder diende  aangesproken te worden te worden om het platform te openen. 'Dat is nog nooit open geweest', zei de bestuurder beduusd. Aangepast materiaal was niet voorhandig, dus vol goede wil probeerde hij het met zijn sleutelbos, wat natuurlijk niet lukte. 'Mijn excusus, maar ik moet voort, probeer maar bij de volgende tram'.

De volgende bestuurder kwam wel uit eigen beweging. Maar weer geen materiaal, met de eigenaardige opmerking, 'kun je dat niet zelf''. 'Ik zal is gaan zien of ik iets vind'. De bestuurder kwam terug met een signaalbord, welke ook steek-over vrijwilligers gebruiken. Met het achtereinde van het signaalbord werd de hendel opgemaakt. Bij de eindbestemming leek de speciale signalisatie knop niet te hebben gewerkt, want men broer diende de bestuurder te roepen om het nodige te doen.

De terugweg begon hoopvol, de bestuurder kwam zelfstandig met zowaar aangepast materiaal. Wel wat onwennig , maar het ging vrij vlot. Bij de eindbestemming gingen de deuren openen, maar de bestuurder kwam niet opdagen. Groot was de verbazing toen mijn  broer de bestuurder ging halen Tijdens de rit was er zonder dat we het gemerkt hadden, een wisseling van de wacht geweest.  ' Ik weet niet hoe ik dat moet doen, dat zal niet gaan'. 'Dan doe ik het zelf wel', zei mijn broer, neemde het signaalbord dat achter de stuur van de bestuurder stond en klaarde de klus in een handomdraai. 'Kom dan toch kijken hoe jij het moet doen', zei ik nog tevergeefs. De bestuurder bleef in  de cabine zitten. Hallucinante ervaring.

Het is niet de bedoeling van Ome Rik om individuele bestuurders te viseren.  Het gaat om een structureel probleem. Als het  de Lijn het menens is met haar goede voornemens dan dient men op zijn minst haar eigen bestuurders wat wegwijs te maken. Wat is er mis met het goede oude rollenspel?

Er is nog veel werk aan de winkel. Maar Cicero zei het al :' Zo lang er leven is, is er hoop'.

Want zie het kan. Onlangs zag ik een lotgenote in een elektrische rolstoel zelfstandig uit de bus het perron oprijden.

Ik weet het nu wel.

Op een mooie lentedag...

Neem ik de bus.

Open brief aan Vlaams Minister Ben Weyts, Minster van Mobliteit,Openbare Werken, Vlaamse Rand, Toerisme, Dierenwelzijn. Aan Roger Kesteloot, Directeur - Generaal de LIJN